Arna Mackic ontvangt op 10 november uit handen van burgemeester Ahmed Aboutaleb de Jonge Maaskantprijs 2017. Vorig jaar sprak Blauwe Kamer de Amsterdamse Academiestudent over het onderzoek naar de wederopbouw van steden in oorlogsgebieden.
Door: Mark Hendriks
Waarom dit onderzoek?
‘Ik kom oorspronkelijk uit Bosnië (in 1993 vluchtte het gezin Mackic voor het oorlogsgeweld, red.) en toen ik later weer in Mostar kwam zag ik hoe de verwoeste stad op een voor mij onbegrijpelijke manier weer was opgebouwd. Je moet weten dat Mostar voor de oorlog een plek was waar katholieke Kroaten, Bosnische moslims en orthodoxe Serviërs door elkaar woonden. Van de saamhorigheid van die tijd is niets meer over. Mostar is een verdeelde stad geworden waar hele wijken voor sommige groepen verboden terrein zijn. Het cultuurhuis waar iedereen vroeger samenkwam heet nu het ‘Huis der Kroaten’ en verderop is een monument voor Kroatische strijders opgericht.
Zo werkt het blijkbaar. De mensen die het voor het zeggen hebben bepalen hoe een stad eruitziet.
‘Klopt, maar dat maakt het nog niet wenselijk. Ik heb willen aantonen hoe belangrijk architectuur is bij het herbouwen van een stad. Daarom moet de wederopbouw van steden in conflictgebieden onder de verantwoordelijkheid komen van een onafhankelijke club mensen die voorkomt dat die architectuur op lange termijn tot een versnipperde stad leidt, doordat door nationalistische symbolen of specifieke functies mensen worden uitgesloten. Een voorbeeld hoe het anders kan zijn de monumenten die de Joegoslavische architect Bogdan Bogdanovic ontwierp na de Tweede Wereldoorlog. Zijn architectuur verbond mensen, zijn ontwerpen waren gericht op de toekomst.’
Waar zat ’m dat in?
‘Bogdanovic haalde zijn inspiratie uit gebruiken die religie en afkomst overstijgen. Met dat idee heb ik voor Mostar een publieke plek ontworpen die teruggrijpt op een eeuwenoud gebruik – jongens duiken van de 19 meter hoge brug in de rivier om hun mannelijkheid te bewijzen. Ongeacht waar je vandaan kwam, ongeacht waarin je geloofde, eeuwenlang sprong elke jongeman van die brug. Dit heb ik vertaald in een ontwerp voor een publieke duikschool. Het is een grote tribune waar je stap voor stap leert springen. Op de trap kunnen mensen zitten en elkaar ontmoeten.’
Een stad als Aleppo – wat zou jouw onafhankelijke club van wijzen daar moeten doen?
‘Verwoeste steden worden vaak precies zo teruggebouwd als ze waren. Vaak zien organisaties als Unesco daarop toe. In andere steden is de wederopbouw vooral geschoeid op een moderne commerciële leest, zoals in Beiroet. In beide gevallen lijkt het alsof de oorlog nooit heeft plaatsgevonden. De onafhankelijke club die ik voor ogen heb moet zorgen dat de wederopbouw recht doet aan de hele geschiedenis van een stad – inclusief de oorlog. Alleen dan kunnen alle mensen zich de gebouwen en openbare ruimte toe-eigenen.’
Mackic’ boek Mortal Cities Forgotten Monuments ligt in de boekwinkel. Dit artikel verscheen eerder in het aprilnummer van het Blauwe Kamer e-zine. In het papieren juninummer een groot interview met Arna Mackic