De landbouw is momenteel een belangrijk onderwerp in de wereld van het ruimtelijk ontwerp. Rem Koolhaas maakte er een tentoonstelling over voor het Guggenheim in New York. Ook de Eo Wijers Prijsvraag stond dit jaar in het teken van het platteland en Het College van Rijksadviseurs werkte drie pilots uit voor een New Deal tussen boer en maatschappij. Je zou bijna denken dat er een revolutie aan de gang is. Helaas stemde het Europarlement op 20 oktober tegen enkele essentiële hervorming van het landbouwbeleid.
Tekst Sofia Opfer
Een urgente opgave
De meeste lezers zullen op de hoogte zijn van de urgentie van de opgave. Het huidige intensieve landbouwmodel is onhoudbaar. Het veroorzaakt een dramatische achteruitgang van de biodiversiteit, stikstofproblematiek, bodemdaling en verdroging, om een paar punten uit te lichten. Oplossingen moeten gezocht worden in aangepaste landbouwtechniek, beleid en bedrijfsvoering, maar zeker ook in landschappelijke ingrepen. De landbouwsector moet zich realiseren dat het een onlosmakelijk onderdeel is van het landschap en niet zonder ‘ecosysteemdiensten’ kan voortbestaan.
Vitaal landelijk gebied
De Eo Wijers Prijsvraag 2019-2020 kreeg ‘verrukkelijk landschap’ als ondertitel. Ontwerpers, onderzoekers en opdrachtgevers werden uitgedaagd perspectieven te schetsen voor een veelzijdig en vitaal landelijk gebied, met aandacht voor een betrouwbare voedselproductie, leefbaarheid en ruimte voor natuur, erfgoed en recreatie. Uit de verschillende inzendingen kwam naar voren dat vernieuwing van het platteland vooral vraagt om bestuurlijke vernieuwing, maar ook om een hervorming van ons watersysteem. Daarnaast is het belangrijk dat individuele boeren betaald krijgen voor hun maatschappelijke diensten.
Eerlijk inkomen voor boeren
Het College van Rijksadviseurs pleitte in Panorama Nederland voor een New Deal tussen boer en maatschappij. Naast een eerlijker inkomen voor de boer zorgt deze New Deal ook voor schoon water en schone lucht, een gezonde bodem, meer biodiversiteit en een aantrekkelijk en toegankelijk landschap. Rijkadviseur Berno Strootman startte drie regionale pilots om te onderzoeken hoe dit in de praktijk gebracht kan worden. Landschapsinclusiviteit staat hierbij centraal. Daarnaast zijn ook hier een ambitieuze overheid en nieuwe verdienmodellen cruciaal: De overheid moet ervoor zorgen dat een boer een reële beloningen ontvangt voor de zorg van de natuur, waterbeheer of CO2-opslag.
Natuur is geen zaak van Europees landbouwbeleid
Dat laatste lijkt op Europees niveau niet te gaan gebeuren. Op 20 oktober stemde het Europarlement tegen plannen om landschapsinclusieve landbouw te stimuleren. Zo lag er het voorstel om 10% van het landbouwareaal verplicht te reserveren voor niet productiedoelen, zoals landschapselementen. Dit is teruggeschroefd naar 5% en geldt alleen voor akkerbouwgebieden en biedt bovendien de mogelijkheid om deze ruimte te benutten voor productiedoeleinden. Daarnaast zouden er duurzaamheidseisen gesteld worden aan de premies die boeren ontvangen. Ook deze eisen zijn gesneuveld. Het Europarlement is helaas nog lang niet klaar om de schotten tussen natuurbeleid en landbouwbeleid te verwijderen.