Ruimtelijke kwaliteit in het Groningse aardbevingsgebied

De eenzijdige en technische aanpak van de versterkingsopgave heeft desastreuze gevolgen voor het aanzien van de Groningse dorpen. Onderweg van Woltersum naar Ten Post vertellen lokale experts Francien van Soest en Dianne Maas-Flim hoe het ook anders kan. ‘Het palet aan mogelijkheden is veel rijker dan wat bewoners nu voorgeschoteld krijgen.’

Wie op een zonnige middag in mei door Woltersum loopt, zal denken dat het hier nooit meer verandert. De parochiekerk uit 1765 torent trots boven de buurtschap uit. Rondom staan talloze woninkjes, uitgevoerd in rode baksteen, met lage goten en kleine kappen. De werkelijkheid is helaas minder florissant. Op de wierde staan heel wat gebouwen op de nominatie voor sloop. Door aardbevingsschade zijn ze niet meer te redden. Op termijn worden ze vervangen door nieuwbouw.

En daar schuilt het gevaar, leggen onze wandelgidsen Francien van Soest en Dianne Maas-Flim uit. Als het gaat zoals het tot nu in andere dorpen gebeurt, waarschuwen ze, zijn de gevolgen voor de Woltersumse karakteristieken en leefbaarheid niet te overzien. ‘De Groningse dorpen zijn bepalend voor de hoge landschapskwaliteit. Maar die is door versterkings- en nieuwbouwprojecten – die vooral gaan om techniek en veiligheid – onder druk komen te staan’, aldus Van Soest.

Onze gidsen weten waarover ze praten. Provinciaal adviseur Van Soest probeert de ruimtelijke kwaliteit al jaren hoog op de agenda te krijgen. Niet alleen in het versterkingsdossier, maar ook bij andere vraagstukken, zoals de energietransitie. Architect Maas-Flim werkt sinds 2021 als ‘bouwmeester versterking’ voor de gemeente Groningen.

Als het aan Francien van Soest en Dianne Maas-Flim ligt, wordt ruimtelijke kwaliteit een volwaardig onderdeel van de Groningse versterkingsopgave. Net zoals in het programma Ruimte voor de Rivier, waarin veiligheid en kwaliteit even belangrijk waren.

Tegelijkertijd erkennen ze dat het soms ingewikkeld is, ook omdat ruimtelijke kwaliteit soms abstract is, vele betekenissen heeft en de optelsom van individuele ingrepen. Maas-Flim: ‘Uiteindelijk horen ruimtelijke kwaliteit en ontwerp gewoon bij een bouwproces. Door het onderdeel te maken van de opgave krijgen wij als professionals de ruimte om te laten zien dat veiligheid en kwaliteit niet strijdig zijn.’ En: ‘Ruimtelijke kwaliteit is geen particuliere discussie over mooi of lelijk. Het is aan ons om een gemeenschappelijk verhaal op tafel te leggen over wat we in Woltersum, Ten Post of waar dan ook willen. Ik bedoel: het is hier prachtig, we hebben echt wat te verliezen.’

Als we over een slingerende landbouwweg richting Ten Post lopen, komt het gesprek op geld. Want als de versterking echt op een andere manier moet worden aangevlogen – omdat ruimtelijke kwaliteit een prominente plek verdient en we verbanden willen leggen met andere vraagstukken – moet er dan geld bij? Maas vindt dat een lastige vraag. ‘Het gaat om extreme bedragen, wat moet ik daar over zeggen? Ik draai het liever om: laten we goede plannen maken die meteen worden goedgekeurd.’

De wandeling door het landschap met Francien van Soest en Dianne Maas-Flim is onderdeel van een bijzonder dossier over Groningen. In dit dossier staat het ruimtelijk toekomstperspectief voor het Groningse aardbevingsgebied centraal.

In het dossier vind je onder meer:

• Interview met journalist en sociaal geograaf Floor Milikowski over hoe vaklieden en professionals zich moeten opstellen in een regio zoals Groningen? Dit naar aanleiding van haar boek Een klein land met verre uithoeken.
  
  
• Op reportage in het aardbevingsgebied met rijksbouwmeester Francesco Veenstra, stedenbouwkundige Enno Zuidema en George de Kam, emeritus hoogleraar Volkshuisvesting en grondmarkt aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
  
  
• Voorbeelden van de elementen van het toekomstperspectief: dorpsvernieuwing en leefbaarheid, openbare ruimte, erfgoed en landschap, economie en landbouw.
  
  
• Reacties op het Groningse toekomstperspectief, van algemeen directeur Nationaal Coördinator Groningen Regina Bouius-Riemersma, de Groninger Bodem Beweging en Mathijs Dijkstra, landschapsarchitect in Groningen.